Dienstbetrekking of zelfstandig ondernemer: de handhaving komt eraan

In 2024 heeft de Belastingdienst een nieuwe fase ingezet in het toezicht op schijnzelfstandigheid. Met tachtig inspecteurs worden ondernemers en opdrachtgevers door heel Nederland gecontroleerd. Waar in eerste instantie nog wordt gewaarschuwd of gecorrigeerd, volgt vanaf 2025 harde handhaving. Dat betekent: naheffingen, boetes en terugvorderingen.

Groeiende onzekerheid onder zelfstandigen en opdrachtgevers

De striktere handhaving zorgt voor grote onzekerheid. Zelfstandigen maken zich zorgen over hun status en opdrachtgevers worden terughoudender. Dit speelt niet alleen in het bedrijfsleven, ook de overheid worstelt ermee: het ministerie van Financiën huurt zelf meer dan 1.000 zelfstandigen in (RTL, 28 mei 2024).

Vroeger boden VAR-verklaringen en modelovereenkomsten nog houvast. Inmiddels ligt het wetsvoorstel ‘Wet verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties en rechtsvermoeden’ bij de Raad van State (21 juni 2024). Hierin worden heldere toetsingscriteria benoemd. De ‘kernactiviteit’ als toets is vervallen, maar er komt een rechtsvermoeden van werknemerschap bij, gebaseerd op het gehanteerde uurtarief.

Waarom is dit nú relevant?

Vanaf 2025 is het simpel: wie werkt met zelfstandigen, moet zijn zaken op orde hebben. De Belastingdienst gaat strikt handhaven. Voor 2024 is het dus zaak alle afspraken, contracten en formaliteiten (zoals identiteitsbewijzen) goed vast te leggen en kritisch naar de praktijk te kijken. Let wel: ook als beide partijen het niet zo bedoeld hebben, kan sprake zijn van een dienstbetrekking (Hoge Raad 2020 en 2023).

De risico’s voor bedrijven

De problematiek rond schijnzelfstandigheid is niet nieuw. In de jaren rond 2020 startte de Belastingdienst al diverse onderzoeken. Ook werd duidelijk dat de fiscus beschikt over interne documenten die actief worden ingezet bij handhaving. De Deliveroo-zaak uit 2023 markeert hierin een belangrijk kantelpunt.

Het gaat om aanzienlijke aantallen: volgens het ministerie betreft het zo’n 200.000 van de ruim 1,2 miljoen zelfstandigen. Vanaf 1 januari 2025 lopen bedrijven die werken met schijnzelfstandigen risico op:

• Naheffingen loonbelasting en premies
• Boetes en rente
• Achterstallige pensioenpremies
• Eventuele claims van pensioenfondsen

Daarmee kan de financiële impact aanzienlijk zijn. Ook voor de Belastingdienst zelf: er werken nu al honderden zelfstandigen binnen de overheid. Een Woo-verzoek kan hier mogelijk aanvullende informatie over geven.

Wanneer is iemand een schijnzelfstandige?

Een schijnzelfstandige is een zzp’er die feitelijk werkt als werknemer, maar door de opdrachtgever als zelfstandige wordt ingehuurd. Dit lijkt voor opdrachtgevers aantrekkelijk — minder verplichtingen, minder kosten — maar het risico is groot. Wordt achteraf vastgesteld dat sprake is van dienstbetrekking, dan volgt alsnog de volledige lastenafdracht, met terugwerkende kracht.

Wat kunt u doen?

Vanaf 1 januari 2025 zal de Belastingdienst stevig handhaven. Bedrijven doen er verstandig aan om nu al:

• Lopende contracten te (her)beoordelen
• Praktijksituaties goed vast te leggen
• Schriftelijke overeenkomsten aan te passen indien nodig
• Advies in te winnen over de werkrelatie met zelfstandigen

Heeft u vragen? Wilt u weten hoe u uw organisatie kunt voorbereiden? Bordan staat voor u klaar om samen orde op zaken te stellen.